Proza

Przez długi czas nie mogłem rozgryźć sprawy; krążyłem wokół niej i nic mi nie przychodziło do głowy. Byłem zawiedziony, bo kiedyś zajmował stanowisko zbliżone do mojego. Nie takie samo, lecz porównywalne: wówczas wyrzucał z siebie heterogeniczne sądy, burzycielskie mniemania, wtedy coś nas łączyło, choćby uczuciowa membrana.

Mogliśmy przerzucać się tożsamymi przekonaniami, a nasze nocne dyskusje kończyły się, zanim na dobre zaczęły, bo o czym mieliśmy gadać, gdy oboje zachwycaliśmy się tymi samymi książkami, lekturą wymagającą skupienia, dokładnego obeznania w dziejach literackiej ciągłości, w ich przypływach i odpływach, nawrotach i poniechaniach, w tej wibracji znaczeń falującej niezależnie od nas.

Byłem rozczarowany jego zmianą, bo przecież dawniej wierzyliśmy razem, ufaliśmy sobie, zakładaliśmy wspólne pisanie, jednak nic z tego nie wyszło, bo nasze kontakty i myślowe drogi straciły sens i rozjechaliśmy się. On szukać pracy w pobliskiej, większej dziurze z perspektywami, ja wyruszyłem w oczadziałą pogoń za swoją Muzą, początkującą w tym fachu, lecz już niepodobną do innych.

Na próżno łaziłem za nią trop w trop, starałem się jej przypodobać, wkraść w łaski, postępować tak, by zwróciła na mnie uwagę. Z początku planowałem zostać jej totumfackim, niegroźnym dworzaninem, by później, gdy już oswoi się ze mną, gdy przywyknie i zacznie mnie tolerować, tym śmielej wejść w sam środek otaczającego ją wianuszka przyszłych luminarzy, zwyczajnych megalomanów przekonanych o swojej niepowtarzalności, siedzieć z nimi w kawiarni, pić espresso wśród ożywionych dysput.

Bez powodzenia; traktowała mnie z góry. A choć na prawo i lewo serwowałem aprobujące uśmiechy i potakiwania, to przymilające się wysiłki, jakieś natrętne i nieśmiałe próby zasygnalizowania obecności, wszystkie te mimiczne wtręty spełzały na niczym, odnosiłem więc wrażenie, iż między tymi bufonami sterczę na doczepkę: jak persona non grata, drewniany kołek lub niepotrzebny mebel.
*
Niekiedy korespondowałem z nim i wtedy przebijaliśmy się niepowodzeniami. Donosiliśmy sobie, co i jak. On pisał, że mu ciężko, że tyra za trzech, a zarabia ledwie na połówkę, ja, że nic się nie dzieje i nie ma o czym gadać. Nic o systematycznie odwlekającej się przyszłości swoich arcydzieł, jakby te tematy przestawały być dla nas ważne. I fakt: przestawały. Mnie, odepchniętego przez poetkę, rzuciło w stronę felietonowego przekomarzania, w zbieranie owoców podróży po sobie, w częste przebywanie poza domem, spędzanie czasu w delegacjach, hotelach i na walizkach, w poznawanie tego i owego, bez robienia romantycznych planów; spontanicznie, ad hoc.
Z nim natomiast stało się inaczej: gdy w trakcie jednej z delegacji odwiedziłem go, zauważyłem, że utknął w codzienności namiętnych intryg. W końcu zamarzyły mu się domowe obiadki, zapolował na coś przyziemnego, lecz urodziwego do leżakowania, a po dokonaniu technicznego przeglądu awaryjnych bab, wybrał najmniej szkaradną i ochajtnął się po kryjomu.

W wyniku czego wyłysiał na intelekcie, bo od kiedy przestał być singlem, zapadł się w sobie: a to rozwodził się o szefie, a to przeszkadzała mu słona zupa i tak drałował po nieszczęściach uciekając w milczenie, w kontemplacyjną ciszę, w symulowanie, że jest szczęśliwy do utraty tchu. A ostatniego dnia, kiedy żegnaliśmy się i wyglądało na to, że rozmawiamy po raz ostatni, powiedział: wybacz, ale choć śledzę, co publikujesz, to sądzę, że tak się nie mówi! tego się nie czyta! Za dużo belferskich wytyków, dydaktycznego wyposażenia w postaci wskaźnika, poziomicy, suwmiarki, cyrkla i linijki do bicia po łapkach.

Dodał, że jak już piszę te swoje smęty, to powinienem zejść na ziemię i nudzić prościej, bo kiedy mnie sylabizuje, to mu się kitwaszą pojęcia z wyobrażeniami; nigdy nie wie, czy bredzę na serio, lub czy dworuję z niego i jak ma stwierdzić, com spłodził: operetkowy dramat, powiastkę dla niewidomych okulistów, no i komu to plaży, dla kogo bajtluję i czy mnie podniecają ciemne strony życia. Poza tym wytknął mi, że stosuję za dużo słów nawalonego pochodzenia, uprawiam żonglerkę, językowe zbytki, barokowe pląsy, a na dodatek używam przedawnionych fraz, które są ni w pięć ni w dziewięć, co przyzna większość literatów.

Jak tak chcesz, to tak pisz, ale nie narzucaj jej innym. Bez urazy, dorzucił, może komuś podchodzą tego typu wolne numery, lecz na ogół jest to drętwota bez przyszłości i głębszej wymowy. Im prędzej dam sobie siana i przejdę na owies, tym łacniej przyjdzie mi się uporać z faktem, że na własne życzenie skazałem się na frustrację und brak zrozumienia. Udzielił mi też rady, bym przestał nawijać furt o cierpieniach i rozterkach, bo to go dołuje, nie ma ochoty myśleć o nich, a ja na grandę wpycham mu te poparzone refleksje, zmuszam do niewczesnych namysłów, gdyż jak po dniu przy tokarce siada do lektury, to nie chce mordować sobie pały jakimiś przekwitami formy, supozycjami, niuansami, egzystencjalnymi anoreksjami, tylko od razu i konkretnie pragnie mieć jasność, o co biega, tak, a tak, tu poszedł, tam zaszedł, bez opisów przyrody i humanitarnych ściem, kawa na ławę.

Domaga się precyzyjnego określenia sytuacji: jakiejś instrukcji zachowania, totalnej podpowiedzi, ma płakać czy śmiać się jak zombie nad pustą trumną. Czego ode mnie oczekuje? Mam mu spłodzić jakiś poczciwy kawałek do trusiania. Dla odmiany coś przyjemnego i niech to będzie dla wagonowych ludzi. To ich kręci, tego chcą w obiad, na kolację i zamiast mleczka do kawy. A nie wzniosłych bajań o skomplikowanej rzeczywistości. Chcą wytchnienia, zapomnienia o Bożym półświatku. Ich marzenie, to uchachać się po całości bo kiedy od bladego świtu muszą zasuwać przy taśmie, kiedy od upojnego rana wiedzą, że znów czeka ich kieracik, to ani sił, ani ochoty nie mają na intelektualne brandzlowanie powietrza.

Ja na to, że już Feynman rzekł: bardzo łatwo krytykować to, co ktoś już zrobił i wyrokować, co powinien był zrobić. I, wystaw sobie, miał cholerną rację, gdyż dzieło literackie nie jest szczegółowym raportem policyjnym, a tekściarz nie pełni w nim roli stójkowego, protokolanta czy nawigatora. Nie ma przepisu, by autor podawał wszystko „na tacy”, wtykał czytelnikowi namiary na prawidłowe pojmowanie treści. Musi zostawić mu jakiś niełopatologiczny margines, uwierzyć, zaufać, że ma wyobraźnię zdolną do samodzielnego rozszyfrowania utworu.

Przyznałem mu częściową słuszność. Powiedziałem, że skoro klient ma zawsze rację, to trudno i darmo, niech będzie, co ma być, wezmę problem na klatę i jako firma usługowa postaram się dostrzec, co można z tym fantem zrobić. Zatem kiedy odwiedziły mnie transy i olśnienia, nadałem sprawie bieg: z impetem staranowałem klawiaturę i pojechałem po bandzie, Na początek nabazgrałem krótkie zdanie. Układne, swobodne, oczyszczone z refleksji, niemendzące i na finezyjnym luzie. A podniecony jego lakonicznością, poszedłem za ciosem i strumień dalszych wykolebał mi się z globusa na papier.

Były zgodne z jego zamówieniem: na golasa i zrozpaczone niczym podmiot wyzuty z orzeczenia; bez przydawek, wolne od opisów przyrody, wartkie i potoczyste jak bobslejowa jazda bez trzymanki. Byłem dla siebie pełen podziwu, bo ów tak byczo rozpoczęty wątek – zresocjalizował się, odmienił, a pod moim oszalałym palcem nabrał cech zero jedynkowych. Ale już po pierwszym jego akapicie straciłem zapał do dalszego dziergania fabułki. Oblazły mnie poprzednie wątpliwości, bo on, jako czytelnik, mógł być usatysfakcjonowany, to mnie, jako tekściarza, zemdliło.